Những dấu hiệu nhận biết đĩa cứng trục trặc

Đĩa cứng là một trong những thành phần quan trọng nhất bên trong chiếc máy tính của bạn. Nó chịu trách nhiệm lưu trữ một khối lượng lớn thông tin và đôi khi đóng vai trò sống còn với toàn hệ thống hay thậm chí là sự nghiệp của bạn. Khả năng lưu trữ của đĩa cứng phát triển cực nhanh và tỉ lệ giá thành/ Megabyte càng ngày càng rẻ hơn. Tuy nhiên những kiến trúc cơ bản của đĩa cứng lại có rất ít sự thay đổi nên những nhược điểm cố hữu của công nghệ vẫn tồn tại bên trong ngay cả đối với mỗi sản phẩm mới nhất hiện nay. Thêm vào đó, điểm yếu nhất của một chiếc đĩa cứng hiện nay chính là bộ phận cơ học chuyển động của nó. Chính vì điều này màổ có thể bị trục trặc rất đột ngột và khó nhận thấy trước.

Đại đa số các linh kiện bên trong máy tính đều là mạch điện tử tĩnh. Nhờ vậy chúng hầu như không bị giới hạn tuổi thọ hoạt động. Đại đa số các trường hợp bị thải hồi là do quá cũ yếu hoặc hỏng hóc do điều kiện khách quan ví dụ như sốc xung điện. Đĩa cứng thật không may ngay cả trong điều kiện hoạt động có bảo quản lý tưởng cũng sẽ mòn dần và đến một lúc nào đó sẽ tự động hư hỏng. Đây là lý do tại sao những môi trường lớn như công sở và doanh nghiệp lại luôn luôn coi trọng việc sao lưu đến vậy. Đĩa cứng thường hay hỏng và không có dấu hiệu nhận biết trước.

Trong số các nhà sản xuất linh kiện thì những công ty chuyên kinh doanh đĩa cứng máy tính có chế độ bảo hành và hậu mãi tốt nhất cho sản phẩm của họ. Một ổ cứng hỏng có thể được đổi cái mới chỉ sau vài phút. Tuy nhiên không một đơn vị nào tuyên bố chịu trách nhiệm về những dữ liệu của người dùng bị mất khi đĩa cứng có vấn đề cả.
Rất may cho người dùng gia đình vốn hạn hẹp tài chính và ít khi bỏ tiền chi cho những giải pháp sao lưu chuyên nghiệp khi có rất nhiều phương thức kiểm tra và phát hiện những đĩa cứng đang trên đà hư hỏng trước khi nó hoàn toàn trở nên vô dụng. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng xem xét một số lý do thường gặp khiến đĩa cứng hỏng và dấu hiệu nhận biết chúng. Đồng thời bạn cũng sẽ được hướng dẫn cách lấy và sử dụng một số phần mềm miễn phí rất hiệu quả để kiểm tra lỗi đĩa cứng nhằm phát hiện những điểm đáng ngờ có thể gây rắc rối trong tương lai.

1. Tại sao đĩa cứng hỏng ?
Có vô vàn lý do khiến cho dữ liệu bị lỗi hoặc biến mất trên đĩa cứng. Trục trặc từ các thành phần khác đặc biệt là bộ nhớ RAM, những phần mềm kém chất lượng, Virus, tắt máy không đúng cách… đều có ảnh hưởng tiêu cực tới dữ liệu. Chính vì thế bạn nên thường xuyên sao lưu dữ liệu với những tiện ích cá nhân (Thế giới @ đã từng giới thiệu). Tuy vậy, trên hết chính là việc bộ cơ của đĩa cứng bị hỏng. Đây là nguyên nhân hàng đầu và rất khó tránh khỏi đối với toàn bộ các sản phẩm đĩa cứng có mặt trên thị trường hiện nay.
Một ổ đĩa được tạo nên từ nhiều đĩa từ gọi là platter, chúng quay liên tục và trên đó có các rãnh từ chứa thông tin. Dữ liệu được khai thác từ đĩa từ bằng một đầu đọc nhỏ nằm sát mặt đĩa nhưng không chạm hẳn vào, đầu đọc này di chuyển rất nhanh. Cấu trúc tổng thể này phải đảm bảo hoạt động cực nhanh và đặc biệt chính xác. Trên lý thuyết, tốc độ quay của đĩa từ phải đạt trung bình từ 5400 vòng/phút đến 7200 vòng/phút đối với các loại ổ thông dụng và đôi khi lên tới 10.000-15.000 vòng/phút đối với những dòng cao cấp. Trong khi đó, đầu đọc thể di chuyển giữa các vùng đĩa còn nhanh hơn và gần như tức thì. Việc đĩa cứng hỏng cơ bản do chúng được cấu thành từ những thành phần cơ học chuyển động như vậy. Sau một thời gian dài, các motor, trục sẽ bị ăn mòn và hư hại. Tuy nhiên lý do gây hỏng đĩa cứng nhiều nhất lại chính là những chấn động vật lý từ bên ngoài. Lấy ví dụ trong khi đang hoạt động hết tốc lực, nếu ổ đĩa bị rung hoặc va chạm đột ngột, có nhiều khả năng đầu đọc sẽ chạm vào mặt đĩa gây xước bề mặt từ lẫn lệch vị trí chính xác của chính đầu đọc dữ liệu dẫn tới nhiều rắc rối khác sẽ nối tiếp nhau phát sinh.
Có một điều khá may mắn là những ổ đĩa hiện đại thường được bảo vệ khá tốt tránh khỏi những dạng tác động này khi đầu đọc đang dịch chuyển bên trong. Một trong những phương thức an toàn này chính là việc đưa đầu đọc về vị trí an toàn cách xa mặt đĩa từ và hạ tốc độ quay của motor khi không có lệnh truy cập dữ liệu của hệ thống. Một ổ đĩa cứng không hoạt động rất khó bị hư hại do tác động vật lý. Chính vì thế mà bạn nên hạn chế di chuyển máy tính trong khi nó đang được bật. Những đĩa cứng của máy tính xách tay và một vài loại thiết bị điện tử di động khác có cơ chế bảo vệ tốt hơn rất nhiều so với máy tính để bàn nhưng điều đó không có nghĩa là chúng không chịu bất cứ ảnh hưởng nào.
Motor điện chịu trách nhiệm quay đĩa từ cũng là một yếu tố gây hỏng đĩa cứng sau thời gian dài sử dụng. Những vòng đệm từ bị mòn đi sẽ khiến tốc độ quay giảm và hệ quả tất yếu là tốc độ đọc/ghi và tìm kiếm dữ liệu của đĩa cứng giảm hẳn.
Thêm vào đó, mọi đĩa cứng đều có hệ thống lọc khí đầu vào để đảm bảo áp suất bên trong nó vừa đủ cho đầu đọc nằm ở đúng khoảng cách so với đĩa từ. Nếu bộ phận này có vấn đề, bụi bặm hoặc vật thể lạ có nhiều cơ họi lọt qua và gây rắc rối lớn cho dữ liệu của bạn,
Ngoài những tác động cơ học và chấn động vật lý, một đĩa cứng còn có nhiều khả năng hỏng do phần mềm hoặc thường gặp nhất chính là các Bad Sector.

2. Bad Sector:
BadSector (khoảng hư hỏng) là một khoảng đĩa không còn khả năng tiếp nhận dữ liệu. Có nhiều lý do để phát sinh yếu tố này tuy nhiên nó sẽ khiến hệ điều hành của bạn không sử dụng khoảng đĩa cứng bị đánh dấu lỗi này. Nếu đĩa cứng đang được sử dụng hoặc đang định dạng thì Bad Sector không phải là vấn đề vì các phần mềm định dạng thường tự động đánh dấu vị trí Bad Sector và tránh sử dụng chúng về sau này.
Những thế hệ ổ đĩa hiện đại được nhà sản xuất tặng kèm những sector dự phòng để thay thế khi cần thiết. Điều này cũng giúp cho những giới hạn của công nghệ chế tạo ổ cứng vốn không đảm bảo 100% đĩa cứng xuất xưởng là hoàn hảo. Khi đĩa cứng được định dạng, những Bad Sector sẽ bị đánh dấu và Sector dự phòng sẽ được đưa vào sử dụng thay thế.
Rắc rối chính của những Bad Sector chính là khi những sector tốt bị chuyển thành Bad Sector sẽ khiến cho dữ liệu lưu trữ trong chúng bị lỗi hoặc biến mất. Hệ điều hành trong trường hợp này sẽ tự động tìm các chuyển sector dự phòng vào thay thế và điều này nghiễm nhiên dẫn tới việc mất mát thông tin từ những gói dữ liệu lớn và nghiêm trọng hơn là hệ thống có thể bị sụp nếu Bad Sector rơi đúng vào vị trí của các tập tin quan trọng. Có hai loại Bad Sector khác nhau:

- Các Bad Sector được tạo ra chủ yếu do lỗi phần mềm hoặc trục trặc đầu đọc/ghi của đĩa cứng. Việc dữ liệu được “thả” xuống đĩa từ không chính xác sẽ khiến hệ điều hành không nhìn nhận chính xác và tự động đánh dấu Bad Sector. Những loại Bad Sector này có thể được khôi phục sau khi bạn xóa toàn bộ dữ liệu triệt để ví dụ như format cấp thấp.

- Bad Sector sinh ra do trục trặc vật lý thường là dấu hiệu nhận biết việc lây lan nhanh chóng do một khi đầu đọc hoặc tác nhân vật lý bên trong đĩa cứng có vấn đề, nó sẽ liên tục tạo ra các tổn thất cho cơ cấu đĩa từ của ổ cứng. Khi đó, với cơ chế thay thế tự động ,các sector dự phòng sẽ được dồn lên liên tục khiến cho nhiều phần mềm kiểm tra khó lòng nhận ra đúng lỗi. Dĩ nhiên sau khi hết sector dự phòng thì trục trặc thực sự sẽ bắt đầu. Trong trường hợp này, người dùng vẫn có thể nhận ra để đề phòng do đĩa cứng cực kì thiếu ổn định. Nếu bạn thường xuyên mất mát dữ liệu hoặc thấy có tiếng động lạ, hãy huy động đĩa quang hoặc ổ cứng khác để lưu toàn bộ dữ liệu ra trước khi ổ cứng hiện hàng “chết” hẳn.

Một vấn đề khác cần phải đặc biệt chú ý là nhiệt độ của đĩa cứng. Khi nhiệt độ thiết bị lên cao, các vật liệu sẽ bị biến đổi, dây cáp bằng nhựa và cao su có thể bị chảy ra, motor của đĩa cứng có thể cháy hoặc giảm khả năng hoạt động kèm theo đó là hàng loạt các linh kiện cũng như vi mạch rất nhỏ trên bản mạch có thể bị trục trặc và bất cứ sự việc nào cũng dẫn tới nguy hiểm cho dữ liệu đang lưu bên trong đó. Bạn nên dùng một số phần mềm chuyên dụng theo dõi như SpeedFan (www.almico.com) hay Motherboard Monitor 5. Nếu muốn đảm bảo các thông số chính xác tuyệt đối, bạn có thể tham khảo thêm những giải pháp phần cứng đến từ một số nhà sản xuất thứ 3 như CoolerMaster Aerogate II hay CoolDrive 6 (www.fastest.com.vn).
Nhìn chung, người dùng luôn luôn nên để mắt tới trạng thái của ổ đĩa cứng trong máy tính. Bạn là người biết rõ cách làm việc của máy tính mà mình đang sử dụng hơn ai hết. Chính vì vậy khi nhận thấy có điều gì đó bất thường diễn ra, bạn phải đặt mục tiêu bảo toàn dữ liệu lên hàng đầu. Mặc dù không có cách nào cho người dùng gia đình lấy dữ liệu từ các đĩa cứng hỏng vật lý, nhưng nếu có sao lưu cẩn thận, thiệt hại sẽ bớt đi nhiều. Khi bạn đọc đến dòng này, tốt hơn hết hãy tìm một phiên bản phần mềm sao lưu nào đó hoặc đơn giản là ghi những thứ quan trọng ra thiết bị sao lưu ngoài vì rất có thể chỉ một vài tiếng nữa ổ cứng của bạn sẽ tiêu tùng  .

http://images10.newegg.com/NeweggIma...144-214-08.JPG

(Nguồn: Nguyễn Thúc Hoàng Linh - Xtremevn)